5) Czy jest zalecenie, że specjalista nie może skierować oskarżonego do placówki, gdzie pracuje?
6) Czy wniosek o zmianę danych teleadresowych specjalista może przesłać mailem do Krajowego Biura?
18) Jaką kwotę należy wpisać na rachunku?
22) Czy istnieje możliwość zwiększenia stawki za przeprowadzenie wywiadu?
27) Dlaczego niektórzy specjaliści nie otrzymali jak do tej pory zarządzenia o zebranie informacji?
28) Co robić, jeśli sądy i prokuratury nie wywiązują się z terminów płatności?
29) Czy specjalsita może wystawić rachunek w ramach działalności gospodarczej?
30) Nieaktualizowanie przez sądy i prokuratury posiadanej wersji ewidencji
31) Co robić, jeśli oskarżony nie wyraża zgody na przeprowadzenie wywiadu?
32) Czy poświadczenie o niekaralności dołączane do wniosku zgłoszeniowego może być w formie kopii?
33) Czy za zbieranie informacji o oskarżonym prokuratura lub sąd wystawia PIT na koniec roku?
1. Jak w praktyce wygląda cały proces zebrania informacji na temat używania przez oskarzonego środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych?
Gdy prokuratura lub sąd ma uzasadnione podejrzenie, że zatrzymany jest osobą uzależnioną lub szkodliwie używającą narkotyków jest zobligowany zlecić specjaliście z ewidencji zebranie informacji i ocenę charakteru uzależnienia. Przesłanką dla wymiaru sprawiedliwości, która może wskazywać na problemy oskarżonego z narkotykami może być zatrzymanie za posiadanie lub zatrzymanie z innego paragrafu z jednoczesnym znalezieniem narkotyków przy zatrzymanym. Również sam oskarżony może informować o swoim uzależnieniu.
W takiej sytuacji organ wymiaru sprawiedliwości kontaktuje się ze specjalistą z ewidencji i zleca mu przeprowadzenie wywiadu diagnostycznego. Ewidencję znaleźć może na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości pod adresem: http://ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/przeciwdzialanie-narkomanii/
Specjalista w uzasadnionych życiowymi okolicznościami przypadkach ma prawo odmówić przeprowadzenia wywiadu i w takiej sytuacji, lub jeśli czas zebrania danych przez wybranego specjalistę byłby zbyt długi, sąd może posiłkować się innymi osobami z listy. Problem pojawia się wówczas, gdy danego sądu nie wybrał żaden specjalista. Takie sytuacje mogą się zdarzyć, gdyż znajdują się jeszcze sądy rejonowe nie wskazane przez żadnego specjalistę, zwłaszcza w województwach podkarpackim, wielkopolskim i warmińsko-mazurskim. W takiej sytuacji sąd może zwrócić się do specjalisty, którego miejsce zamieszkania lub zadeklarowane sądy są położone najbliżej. Nie ma przeciwwskazań, aby specjalista przyjmował zarządzenia sądów, których nie wskazał w oświadczeniu, jeśli zachodzi taka potrzeba.
Dobrą praktyką powinno być, aby organ zarządzający przed wydaniem zarządzenia o zebraniu informacji uzgodnił telefonicznie ze specjalistą miejsce i termin zebrania informacji. Specjalista w trakcie uzgodnień z organem zarządzającym może zaproponować miejsce dogodne dla siebie do przeprowadzenia wywiadu i zebrania informacji (np. pokój w poradni, w której pracuje lub pomieszczenie w sądzie). Rekomenduje się, aby zarządzenie zawierające dokładną datę i miejsce było wydawane przez organ zarządzający po wcześniejszym uzgodnieniu tych kwestii z specjalistą terapii uzależnień.
Miejsce i czas zebrania danych wskazywane są przez sąd w porozumieniu ze specjalistą. Wywiad może mieć miejsce w pokoju w sądzie, miejscu zamieszkania oskarżonego, komisariacie policji lub innym miejscu zaproponowanym przez specjalistę, jeśli ten dysponuje na przykład gabinetem terapeutycznym bądź pokojem w placówce, w której pracuje. Ważne, aby wziąć pod uwagę również możliwości i ograniczenia oskarżonego w związku z dotarciem na ustalone miejsce. Nie został ustalony obligatoryjny czas zebrania danych - to również pozostaje przedmiotem ustaleń pomiędzy zainteresowanymi stronami.
Gdy dostępność specjalisty, termin i miejsce przeprowadzenia wywiadu oraz termin przekazania wypełnionego kwestionariusza zostaną ustalone sąd lub prokuratura wysyła do specjalisty oficjale zarządzenie o zebraniu informacji na piśmie.
W celu zebrania danych specjalista posiłkuje się specjalnie w tym celu opracowanym „Kwestionariuszem zebrania informacji przez specjalistę terapii uzależnień”, który stanowi załącznik do Rozporządzenia i krok po kroku prowadzi specjalistę przeprowadząjącego wywiad przez wszystkie informacje niezbędne do uzyskania całościowego obrazu uzależnienia oskarżonego. Na końcu specjalista formułuje wnioski i zarys ewentualnego planu leczenia i w razie potrzeby wydaje skierowanie do odpowiedniej placówki.
Wskazane jest, aby specjalista brał pod uwagę podczas końcowej diagnozy oprócz informacji zawartych w kwestionariuszu również te dotyczące sytuacji socjalno bytowej, stanu zdrowia czy relacji rodzinnych oskarżonego. Specjalista powinien poinformować sprawcę o celu wywiadu i w razie potrzeby przedłożyć kopię certyfikatu oraz zarządzenie wystawione przez sąd. Wypełniony kwestionariusz przekazywany jest właściwemu sądowi, który może zwrócić się z prośbą o jego uzupełnienie, jeśli zachodzi taka potrzeba. Specjalista zbiera informacje będąc z oskarżonym bez obecności osób trzecich, jeśli nie ma takiej konieczności. Specjaliście za jednorazowe zebranie danych przysługuje wynagrodzenie wynoszące 112,40 zł brutto wypłacane przez organ zlecających zbieranie danych na podstawie wystawionego przez specjalistę rachunku, oraz oświadczenia do celów podatkowo księgowych. Ryczałt ten wypłacony powinien być w ciągu 30 dni od przekazania wywiadu.
W terminie ustalonym z sądem specjalista powinien osobiście, listem, faxem przekazać wypełniony kwestionariusz zebrania informacji z własnym podpisem do organu zarządzającego.
2) Czy badanie musi się odbyć bezwzględnie w miejscu zleconym przez organ zarządzający? Prokuratura chciała podesłać oskarżonego do miejsca pracy specjalisty, podczas gdy specjalista nie chce, aby wywiady odbywały się w miejscu jego pracy.
Badanie odbywa się w miejscu wyznaczonym przez organ zarządzający – ale nie oznacza to, że specjalista nie może złożyć swojej propozycji zmiany miejsca. Nie ma przeszkód, by organ zarządzający na tą zmianę miejsca miał wyrazić zgodę. Chyba, że w istotny sposób wpłynie to na przewlekłość postępowania lub stanowi problem dla podejrzanego.
3) Czy to specjalista ma mieć ze sobą Kwestionariusz na wywiad czy formularze ma dostarczać organ zlecający badanie?
O kwestionariusz dba specjalista.
4) Na końcu kwestionariusza - pkt. 10 - jest miejsce na dokładne dane placówki, do której kierujemy badanego. Nie wystarczy podać tylko typ placówki?
Im wskazanie placówki jest dokładniejsze tym lepiej. Może nie ma to znaczenia dla organu zarządzającego, ale z pewnością dla podejrzanego, który chciałby z takiego skierowania później skorzystać.
5) Czy jest zalecenie, że specjalista nie może skierować oskarżonego do placówki, gdzie pracuje?
Miejsce pracy specjalisty nie powinno mieć znaczenia przy wyznaczaniu placówki, do której kierujemy badanego. Chodzi oczywiście o prawidłowe zakwalifikowanie podejrzanego do właściwej formy oddziaływania. Jeśli specjalista pracuje w ośrodku stacjonarnym – nie skieruje tam zapewne – zgodnie ze swoja specjalistyczna wiedzą i kierując się dobrem klienta – osoby, która raz na miesiąc, imprezowo pali skręta.
6) Czy wniosek o zmianę danych teleadresowych specjalista może przesłać mailem do Krajowego Biura?
Wniosek o zmianę teleadresowych specjalista może przesłać jakkolwiek, w sposób uzgodniony z Biurem. Zawiadomienie musi być skuteczne. To w interesie specjalisty jest dostarczyć informację tak, by została przyjęta.
7) Czy jeśli specjalistka zmieniła nazwisko i na certyfikacie ma inne niż w oświadczeniu to czy wystarczy, że do wniosku dołączy kopię aktu małżeństwa?
W przypadku zmiany nazwiska przesłanie uwierzytelnionej kopii aktu zawarcia małżeństwa.
8) Rozporządzenia mówi "Sąd lub prokurator (...) określa termin oraz sposób przekazania informacji". Co określa słowo "sposób"? Jakie są tutaj możliwości?
Sposób przekazania informacji: osobiście, listem, faxem, osobiście i listem, osobiście i faxem, listem i faxem. Organ zarządzający może również wskazać przesłanie listem, ale poprosić również o skan dokumentu mailem. W aktach sprawy, prędzej czy później musi pojawić się oryginał z podpisem specjalisty.
9) Czy specjalista terapii uzależnień posiadający certyfikat wydany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, nie znajdujący się w ewidencji może dokonywać czynności zbierania informacji na temat oskarżonego?
Nie ma takiej możliwości. Specjalista, który jest uprawniony do zbierania danych to osoba, która wyraziła gotowość współpracy z wymiarem sprawiedliwości, spełniła wymogi zawarte w Rozporządzeniu oraz przesłała zgłoszenie do Krajowego Biura, a następnie zgłoszenie to po pozytywnej weryfikacji zostało zarejestrowane w ewidencji. Dopiero wówczas specjalista nabywa uprawnienia do prowadzenia wywiadów diagnostycznych.
10) Czy specjalista jest zobowiązany do dojechania na miejsce zbierania danych, czy leży to w obowiązku oskarżonego?
Pytanie to dotyczy bardziej kwestii leżących w obszarze porozumienia pomiędzy organami wymiaru sprawiedliwości a specjalistą, liczymy, że takie praktyczne zagadnienia będą przedmiotem ustaleń między zainteresowanymi stronami, które wezmą pod uwagę możliwości i ograniczenia zarówno specjalisty jak i oskarżonego.
11) Co robić w sytuacji, gdy danego sądu rejonowego nie wybrał żaden ze specjalistów i de facto nie ma osoby, której sąd mógłby w danej miejscowości zlecić zebranie danych?
Teoretycznie w takiej sytuacji należałoby czekać do opublikowania kolejnej edycji ewidencji z nadzieją, że w międzyczasie zgłosi się specjalista z danego obszaru. Jednak bardziej praktycznym rozwiązaniem może być zwrócenie się do specjalisty, który jest wpisany do ewidencji specjalistów uprawnionych do zbierania informacji, a którego miejsce zamieszkania bądź zadeklarowane sądy są najbliższe miejscu, w którym odbywa się postępowanie przeciwko oskarżonemu z zapytaniem, czy byłby on w stanie przeprowadzić wywiad w innym okręgu. Jeżeli specjalista wyrazi zgodę to nie ma przeciwwskazań, aby zebranie informacji dotyczyło innego sądu niż zadeklarowany.
12) Czy specjalista może wykonać zebranie informacji na zlecenie sądu innego niż przez niego zadeklarowany w oświadczeniu?
Nie ma żadnych przeciwwskazań, aby specjalista dokonywał czynności zebrania informacji również na zlecenie sądów niezadeklarowanych przez niego, jeśli ten zwróci się do niego z taką prośbą. Takie rozwiązanie jest zasadne, zwłaszcza w przypadkach, gdy dany sąd rejonowy nie został wskazany przez żadnego specjalistę i nie ma osoby, która na jego zlecenia mogłaby dokonywać wywiadów.
13) Czy specjalista po zebraniu danych na temat oskarżonego i wyborze optymalnego w danym przypadku oddziaływania jest zobowiązany zadzwonić do placówki, do której kieruje oskarżonego i umówić go na spotkanie?
Ustawodawca w zamyśle nie nakłada takiego obowiązku na specjalistę, Krajowe Biuro jedynie chciałoby takie rozwiązanie zarekomendować, liczymy, że zgodnie ze sztuką zawodu psychologa specjaliści będą maksymalnie ułatwiać oskarżonemu i pomagać w dalszej procedurze i załatwianiu formalności.
14) Od kiedy organy wymiaru sprawiedliwości będą korzystać z danych specjalistów zawartych w ewidencji?
Ewidencja zaczyna funkcjonować jako źródło wiedzy o specjalistach mogących orzekać o uzależnieniu oskarżonego z dniem opublikowania na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości, czyli już od początku lutego sądy i prokuratura mogą zlecać zbieranie danych specjalistom znajdującym się w ewidencji.
15) Jak wielu zarządzeń dotyczących zbierania informacji można się spodziewać, jaka może być roczna skala zjawiska?
Na obecnym etapie trudno jest określić dokładną ilość zarządzeń, które będą wydawane przez sądy i prokuraturę. Na początku niewątpliwie należy wziąć pod uwagę powolne wprowadzanie nowych regulacji przez organa sprawiedliwości, zatem można przewidywać wzrost w kolejnych latach, jednak w chwili obecnej trudno o konkretne liczby.
16) Czy po opublikowaniu ewidencji specjalista, który został wpisany do ewidencji jest zobowiązany do dalszych czynności, na przykład nawiązania kontaktu z zadeklarowanym sądami?
Od chwili opublikowania ewidencji na stronie internetowej przez Ministerstwo Sprawiedliwości sądy oraz prokuratura mają dostęp do danych specjalistów i to oni w razie potrzeby będą zgłaszać się do wybranych z ewidencji osób. Nie ma konieczności, aby specjalista jako pierwszy nawiązywał kontakt z sądami rejonowymi.
17) W jaki sposób powinna wyglądać aktualizacja danych w przypadku ich zmiany, bądź skorygowanie listy sądów, na których zlecenie specjalista chce działać? Czy może odbyć się to telefonicznie/mailowo czy konieczne jest ponowne wysłanie oświadczenia?
Aby dokonać zmiany danych osobowych specjalista jest zobowiązany przesłać pisemną prośbę wysłaną za pośrednictwem poczty polskiej do Krajowego Biura z podaniem zakresu zmian.
18) Jaką kwotę należy wpisać na rachunku?
Kwota brutto przysługująca specjaliście za jednorazowe zebranie informacji wynosi 115,02 zł brutto i tyle należy wpisać na rachunku
19) Czy specjalista ma prawo do odmówienia zebrania informacji i czy wynika to z treści samego rozporządzenia? Czy prokurator lub sąd może nałożyć na specjalistę sankcje finansowe za odmowę zebrania informacji?
Opinia KBPN i MS
Specjalista ma prawo do odmówienia zebrania informacji choćby ze względu na różne okoliczności, które wprawdzie nie są ujęte w rozporządzeniu, ale są oczywiste (urlop, choroba specjalisty, inne plany). W takim przypadku, gdy specjalista z różnych przyczyn nie może podjąć się zadania zebrania informacji powinien telefonicznie i pisemnie powiadomić organ zarządzający o tym fakcie. Prokurator ani sąd nie może nałożyć sankcji finansowych za odmowę zebrania informacji, jeśli specjalista powiadomi o tym fakcie organ zarządzający.
20) Kto określa termin i miejsce zebrania informacji o używaniu przez podejrzanego substancji psychoaktywnych?
Opinia MS i KBPN:
Z § 9 Rozporządzenia wynika, że: „Zbieranie informacji przeprowadza się w godzinach od 600 do 2200, w miejscu wskazanym przez organ zarządzający”. Dobrą praktyką powinno być, aby organ zarządzający przed wydaniem zarządzenia o zebraniu informacji uzgodnił telefonicznie ze specjalistą miejsce i termin zebrania informacji. Specjalista w trakcie uzgodnień z organem zarządzającym może zaproponować miejsce dogodne dla siebie do przeprowadzenia wywiadu i zebrania informacji (np. pokój w poradni, w której pracuje lub pomieszczenie w sądzie). Rekomenduje się, aby zarządzenie zawierające dokładną datę i miejsce było wydawane przez organ zarządzający po uzgodnieniu tych kwestii z specjalistą terapii uzależnień. Z praktyki, wiadomo, że nie w każdym przypadku tak się dzieje, zdarza się, że sądy i prokuratorzy wysyłają zawiadomienie bez wcześniejszej konsultacji. Czasem zawiadomienie takie zawiera jedynie nazwisko i adres oskarżonego oraz termin, ale nie wskazuje miejsca, co nakłada na specjalistę obowiązek osobistego kontaktowania się z podejrzanym w celu uzgadniania miejsca spotkania. Jest to sytuacja, która nie powinna mieć miejsca. Specjaliści w takim przypadku powołując się na § 9 Rozporządzenia mogą odmówić przeprowadzenia wywiadu i zażądać określenia konkretnego miejsca oraz poinformowania oskarżonego o zarządzeniu wydanym przez sąd lub prokuraturę.
Ustalono, że Ministerstwo Sprawiedliwości opublikuje na swojej stronie internetowej uwagi podnoszone w czasie spotkania odnośnie tego jak interpretować paragraf 9, aby uniknąć w przyszłości opisanych powyżej trudności.
Przytoczone powyżej problemy w opinii specjalistów uczestniczących w spotkaniu zdarzają się rzadko. W większości przypadków specjaliści i organy zarządzające wypracowali satysfakcjonujące zasady współdziałania. Pojawiły się głosy, że współpraca bywa tak dobra, że na życzenie specjalisty prokurator umawia na zebranie informacji kilku oskarżonych w jednym dniu, aby było to dla specjalisty optymalne wykorzystanie czasu. Jednak kwestia miejsca, terminu i telefonicznego umawiania wywiadów niewątpliwie wymaga systemowych rozwiązań.
21) Jaką dokumentację dotyczącą podejrzanego powinien przekazać specjaliście organ zarządzający zebranie informacji?
W opinii specjalistów praktyka sądów i prokuratorów jest zróżnicowana. Niektóre organy zarządzające nie przekazują specjalistom żadnej dokumentacji, inne przekazują całe akta sprawy. Z brzmienia przepisów rozporządzenia wynika, iż dokumentem niezbędnym do przekazania specjaliście jest zarządzenie o zebraniu informacji, jednak z punktu widzenia specjalistów optymalnym rozwiązaniem byłoby przesyłanie do nich protokołu z zatrzymania oraz opinię biegłego psychiatry, jeśli taka została sporządzona. Przesyłanie innych dokumentów nie jest konieczne i pomocne.
22) Czy istnieje możliwość zwiększenia stawki za przeprowadzenie wywiadu?
Za zebranie informacji specjaliście przysługuje ryczałt w wysokości 6% kwoty bazowej ustalonej dla sądowych kuratorów zawodowych, co stanowi 112.43 zł brutto. Według większości specjalistów stawka ta jest za niska zważywszy na fakt, że oprócz samego wywiadu, do kosztów ponoszonych przez specjalistę należy dodać koszty dojazdu, parkingu, znaczków, kopert oraz ryzyko, że oskarżony się nie stawi. Wszelkie te czynności związane z zebraniem danych sprawiają, że realnie specjalista poświęca jednorazowemu zebraniu danych więcej niż godzinę. Zauważono ponadto, że specjaliści psychoterapii uzależnienia od alkoholu za podobny wywiad otrzymują 10,1% kwoty bazowej ustalonej dla sądowych kuratorów zawodowych. O wiele wyższą kwotę otrzymują także biegli za swoją pracę.
W opinii Ministerstwa Sprawiedliwości nie należy jednak spodziewać się szybkich zmian w powyższej kwestii, choć w dłuższej perspektywie jest szansa na podniesienie kwoty bazowej ustalonej dla sądowych kuratorów zawodowych lub nowelizację rozporządzenia w tym zakresie. Specjalista może zgłosić do Krajowego Biura swoją rezygnację, jeśli uzna, że wysokość ryczałtu jest nieadekwatna do nakładu pracy i czasu.
Ponadto w przypadku znacznej odległości, którą trzeba pokonać, aby dotrzeć na miejsce, wskazane jako miejsce zebrania wywiadu można negocjować z organem zarządzającym (sądem lub prokuraturą) zwrot kosztów dojazdu.
23) Czy specjaliści przeprowadzający wywiad z podejrzanym mogliby uzyskiwać informacje o dalszych losach oskarżonego i sposobie wykorzystania przez sąd lub prokuraturę wywiadu i rekomendacji sformułowanych przez specjalistę?
Ze strony specjalistów pojawiła się sugestia, aby byli oni informowani o rezultatach przeprowadzonego wywiadu i o dalszych losach oskarżonego, są oni bowiem zainteresowani czy wydana przez nich opinia została przez wymiar sprawiedliwości uwzględniona w dalszym toku postępowania.
Jednak w opinii Krajowego Biura jak i Ministerstwa Sprawiedliwości rola specjalisty kończy się na przeprowadzeniu wywiadu i przekazaniu go organowi zarządzającemu. Nie ma uzasadnienia dla informowania specjalisty o dalszym postępowaniu wobec oskarżonego, choćby z uwagi na fakt, że oskarżony może sobie tego nie życzyć.
Informacja taka może być przedstawiana specjalistom jedynie w formie zagregowanych statystyk mówiących o tym, ile zarządzeń zostało wydanych i ile skierowań zostało wydanych do placówek leczniczych czy profilaktycznych.
Odrębną kwestią jest opracowanie takich systemów gromadzenia i analizowania danych aby umożliwiały one pozyskiwanie informacji ile osób rzeczywiście trafiło do systemu leczenia lub placówek profilaktycznych jako konsekwencja skierowania wydanego przez specjalistę w związku z zebranymi informacjami.
24) Czy specjalista powinien wystawiać skierowanie do leczenia podejrzanemu, czy powinien wskazywać konkretną placówkę czy tylko formułować rekomendację o potrzebie podjęcia leczenia?
Wiele wątpliwości budzi kwestia wystawiania skierowań dla podejrzanego do placówki leczniczej. Jak wynika z dyskusji specjaliści stosują bardzo zróżnicowane praktyki w tym względzie. Niektórzy z nich nie wypisują skierowań w ogóle, ale w zamian przedstawiają podejrzanemu listę placówek do wyboru lub przekazują mu informator, aby podejrzany samodzielnie mógł sobie wybrać miejsce leczenia. Inni z kolei mają przygotowanych kilka wzorów skierowania do różnych miejsc i oprócz wpisania skierowania do akt przekazują drugi egzemplarz skierowania osobie podejrzanej do ręki. Sprzeciw niektórych specjalistów budził fakt, że są zobowiązani do wskazywania konkretnej placówki. W opinii niektórych specjalistów jest to wyraz ubezwłasnowolnienia pacjenta i odebranie mu możliwości decydowania o sobie. Z drugiej jednak strony to specjalista jest tą osobą, która z racji swojej wiedzy i doświadczenia ma kompetencje, aby podjąć najwłaściwszą decyzję o potrzebie leczenia w konkretnej placówce oferującej określony program terapii. W toku dyskusji na ten temat wypracowana została rekomendacja dotycząca ujednolicenia sposobu postępowania odnośnie wypisywania skierowania.
Na końcu Kwestionariusza zebrania informacji przez specjalistę terapii uzależnień (na stronie 18) znajduje się punkt 10 - skierowanie do wybranej przez specjalistę placówki. Sugerujemy, aby potraktować je jako wzór, który można np. skserować i którego jeden egzemplarz pozostaje w aktach i jest przekazywany organowi zarządzającemu wraz z całą dokumentacją, a drugi egzemplarz skierowania specjalista powinien przekazać oskarżonemu. Specjalista jest zobowiązany wskazać konkretną rekomendowaną placówkę, poprzez wpisanie nazwy jak też innych informacji (adres placówki, godziny pracy placówki, telefon osoby do kontaktu). Biorąc jednak pod uwagę, że z różnych powodów podejrzany może preferować inną placówkę np. bliżej miejsca zamieszkania specjalista zbierający wywiad może dopisać obok adresu rekomendowanej przez siebie placówki zdanie - „lub innej placówki wybranej przez pacjenta”. Informacje o placówkach leczniczych można uzyskać z informatora ,,Gdzie szukać pomocy”, dostępnego nieodpłatnie w Krajowym Biurze (można zwrócić się korespondencyjnie z prośbą o egzemplarz informatora).
25) Czy policja może być obecna w trakcie zbierania informacji od podejrzanego (przeprowadzania wywiadu z podejrzanym)?
Pojawiły się uzasadnione wątpliwości odnośnie obecności policji przy wywiadzie związane z tym, że zebrane informacje mogą być mało wiarygodne, jeśli wywiadowi będzie się przysłuchiwał funkcjonariusz. Z punktu widzenia rzetelności zbieranych informacji – obecność funkcjonariusza policji jest niepożądana, Z drugiej strony niektórzy specjaliści zgłaszali takie zapotrzebowanie w trosce o swoje własne bezpieczeństwo. Niekiedy obecność policji związana jest z potencjalnym ryzykiem ucieczki podejrzanego/oskarżonego. W tej ostatniej sytuacji specjalista może jednak poprosić o umożliwienie przeprowadzenia rozmowy ze sprawcą w taki sposób, aby nie istniało zagrożenie, że podejrzany będzie usiłował zbiec (pokój z okratowanymi oknami), co wyeliminuje obecność policjanta w trakcie przeprowadzanego wywiadu.
Ministerstwo Sprawiedliwości zobowiązało się do wystąpienia do Komendy Głównej Policji z rekomendacją, aby umożliwić specjaliście przeprowadzenie rozmowy ze sprawcą bez obecności osób trzecich oraz by w sytuacji, gdy istnieje rzeczywiste zagrożenie, że osoba tymczasowo aresztowana lub zatrzymana ucieknie z miejsca gdzie wywiad jest przeprowadzany, zabezpieczyć odpowiednie warunki przeprowadzania wywiadu.
26) Jakie czynności powinny być podjęte, aby wejście specjalisty na teren aresztu śledczego czy zakładu karnego odbywało się w sposób bezproblemowy?
Podstawą wpuszczenia specjalisty do aresztu (dotyczy zebrania informacji od osób tymczasowo aresztowanych) jest zarządzenie wydane przez prokuratora. Specjalista podczas umawiania wywiadu, gdy miejscem zebrania danych ma być areszt, powinien zawczasu upewnić się i zadbać o to, aby ze strony prokuratury wypełnione zostały wszystkie formalności umożliwiające wejście na teren aresztu i przeprowadzenie wywiadu, gdyż do obowiązku organu zlecającego zebranie informacji należy powiadomienie aresztu o planowanym wywiadzie, jego dacie i godzinie.
Poza dyskusją wokół wyżej wymienionych pytań omówiono także inne problemy zgłoszone przez specjalistów:
27) Dlaczego niektórzy specjaliści nie otrzymali jak do tej pory zarządzenia o zebranie informacji?
Z głosów pojawiających się na spotkaniu wynika, że są specjaliści wpisani do ewidencji, którzy mimo funkcjonowania rozporządzenia już prawie rok, nie otrzymali jeszcze żadnego zlecenia, podczas gdy z drugiej strony są tacy, którzy wykonali ich już nawet kilkadziesiąt. Wytłumaczenia tej dysproporcji mogą być następujące: niektóre sądy nie korzystają w dostatecznym zakresie z tego instrumentu, stąd mała liczba wydawanych przez nie zarządzeń lub wykonywanie czynności na rzecz danego sądu zadeklarowała duża grupa specjalistów i sąd lub prokuratura ma większy wybór. Mamy nadzieję, że wraz z upływem czasu ewidencja będzie coraz lepiej wśród organów ścigania, prokuratury i wymiaru sprawiedliwości rozpropagowana i w większym zakresie będzie wykorzystywana. .
Pojawiła się sugestia, aby ze strony MS wzmocnić proces szkoleń dla prokuratorów i sędziów w zakresie nowych rozwiązań prawnych wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Krajowe Biuro ze swej strony zorganizowało dwie konferencje mające na celu przybliżenie nowych rozwiązań zawartych w nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii adresowanych do prokuratorów oraz sędziów w województwach: wielkopolskim i świętokrzyskim. Planowane są kolejne konferencje w innych województwach (warmińsko – mazurskie i kujawsko-pomorskie).
28) Co robić, jeśli sądy i prokuratury nie wywiązują się z terminów płatności?
Sądy i prokuratura często nie wywiązują się z zapisanego w Rozporządzeniu 30 dniowego terminu zapłaty za zebranie danych.
Uwaga w tym zakresie zostanie opublikowana na stronie MS.
Jednocześnie rekomendujemy Państwu praktyczny sposób, aby samemu postarać się o bezpośredni telefon do osoby, która zajmuje się sprawami finansowymi i z nią bezpośrednio ustalać kwestie finansowe przypominając o terminie zapłaty.
29) Czy specjalsita może wystawić rachunek w ramach działalności gospodarczej
Pojawiło się pytanie, czy rachunek, który specjalista przedkłada za zebranie informacji może zostać wystawiony w ramach działalności gospodarczej. W opinii Ministerstwa Sprawiedliwości nie ma takiej możliwości. Rozporządzenie bowiem wyraźnie mówi o specjaliście terapii jako o osobie zbierającej informacje, nie ma tam natomiast mowy, że przeprowadzenie wywiadu można powierzyć osobie prawnej.
30) Nieaktualizowanie przez sądy i prokuratury posiadanej wersji ewidencji
Sądy często bazują na papierowej lub elektronicznej wersji ewidencji, którą pobrali ze strony jakiś czas temu i nie aktualizują jej, podczas gdy na stronie wersja ewidencji ulega zmianie przynajmniej raz na kwartał.
Zasadnym zatem, zdaniem specjalistów jest wskazanie na konieczność aktualizacji wersji ewidencji, by nowi specjaliści również byli angażowani w przeprowadzenie zebrania informacji.
31) Co robić, jeśli oskarżony nie wyraża zgody na przeprowadzenie wywiadu?
W formularzu jest pytanie o zgodę na przeprowadzenie zebrania informacji. Może zdarzyć się tak, że oskarżony odmówi jej udzielenia, do czego ma prawo. W takim przypadku, jeśli będzie to możliwe, dobrze jest poprosić podejrzanego o podpisanie oświadczenia, że badany odmawia udziału w wywiadzie. Jeżeli podejrzany nie będzie chciał złożyć podpisu, specjalista powinien odnotować to w kwestionariuszu.
