PYTANIE 1:  Czy do egzaminu certyfikującego w zakresie specjalisty terapii uzależnień mogą przystąpić osoby z obywatelstwem innym niż polskie, które uzyskały dyplom ukończenia studiów wyższych w innym kraju?

Do egzaminu na specjalistę terapii uzależnienia od narkotyków mogą podejść absolwenci specjalistycznego szkolenia w dziedzinie terapii i rehabilitacji uzależnienia od narkotyków, które posiadają odpowiednie wykształcenie - w przypadku specjalisty - wyższe magisterskie. Aby zostać zakwalifikowanymi do egzaminu powinny one przedłożyć dyplom ukończenia studiów wyższych.  W przypadku posiadania dyplomu uzyskanego poza granicami Polski konieczne jest jego nostryfikowanie i przedłożenie w Krajowym Biurze zaświadczenia wydanego po przeprowadzeniu postępowania nostryfikacyjnego wydanego przez upoważniony organ (rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie nostryfikacji dyplomów ukończenia studiów wyższych uzyskanych za granicą (Dz. U. 196 poz. 1168)).

 Zatem nie ma przeciwwskazań, aby wspomniane osoby, które ukończyły studia wyższe w innym kraju, podeszły do egzaminu certyfikującego w zakresie specjalisty terapii uzależnień pod warunkiem uznania ich dyplomu przez upoważnione organy w Polsce.

PYTANIE 2: Jaki jest zakres czasowy szkolenia?

Zgodnie ze znowelizowaną ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 1 kwietnia 2011 roku od momentu rozpoczęcia szkolenia do momentu podejścia do egzaminu (po raz pierwszy) nie może upłynąć więcej niż 4 lata. Dotyczy to osób, które rozpoczęły szkolenie po wejściu w życie nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii czyli po 9 grudnia 2011 roku. Tak jak wspomniano absolwent szkolenia musi w tym terminie podejść do egzaminu, natomiast w przypadku negatywnego wyniku egzaminu może podchodzić do poprawek bez limitu czasowego. Jeśli termin 4 lat nie zostanie zachowany uczestnik szkolenia jest zobowiązany szkolenie powtórzyć. 

Dla osób, które w momencie wejścia w życie nowelizacji ustawy (czyli w dniu 9 grudnia 2011 roku) były w trakcie lub po szkoleniu zostały określone przepisy przejściowe:

• osoby które w dniu wejścia nowelizacji miały już ukończone wszystkie części szkolenia były zobowiązane do przystąpienia do egzaminu w terminie 18 miesięcy od dnia wejścia nowelizacji w życie. Termin ten upływa 9 czerwca 2013 roku. Zatem wszystkie osoby, które ukończyły szkolenie przed 9 grudnia 2011 roku i nie podeszły do egzaminu (po raz pierwszy) są zobowiązane do powtórzenia całego szkolenia.
• osoby które w dniu wejścia w życie nowelizacji ustawy (9.12.2011) znajdowały się w trakcie szkolenia są zobowiązane do przystąpienia do egzaminu certyfikującego (po raz pierwszy) do dnia 1 stycznia 2015 roku. W przeciwnym przypadku będą zobowiązane do powtórzenia szkolenia.

PYTANIE 3: Czy osoba z wykształceniem na poziomie licencjata może podejść do egzaminu w zakresie specjalisty terapii uzależnień?

Zgodnie z art. 27 ust. 7 ustawy z dnia 25 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii „Certyfikat specjalisty terapii uzależnień może otrzymać osoba, która ukończyła studia wyższe.” Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) w art. 2 ust 1 pkt 5 definiuje studia wyższe jako studia prowadzone przez uczelnię posiadającą uprawnienia do ich prowadzenia, kończące się uzyskaniem odpowiedniego tytułu zawodowego (tj. tytułu licencjata, inżyniera, magistra lub tytuł równorzędny). Jednocześnie  ust. 9  art. 27 w/w ustawy stanowi, iż:  „Osoby, które ukończyły szkolenie, o którym mowa w ust. 1, i uzyskały certyfikat instruktora terapii uzależnień oraz w terminie 3 lat od ukończenia tego szkolenia spełniły wymogi, o których mowa w ust. 7, mogą przystąpić do egzaminu w zakresie specjalisty terapii uzależnień bez konieczności uczestniczenia w szkoleniu, nie później jednak niż w okresie roku po uzyskaniu tytułu magistra.” Z przepisu tego odsyłającego wprost do ustępu 7 art. 27 wynika jednoznacznie, iż w intencji Ustawodawcy jedynie uzyskanie tytułu magistra stanowi spełnienie wymogu ukończenia studiów wyższych uprawniającego do uzyskania certyfikatu specjalisty terapii uzależnień.  

PYTANIE 4. Czy osoby będące w trakcie studiów magisterskich mogą zostać zakwalifikowane na szkolenie w zakresie specjalisty terapii uzależnień?

Jest możliwość, aby osoby będące w trakcie studiów magisterskich były zakwalifikowane na szkolenie w zakresie specjalisty terapii uzależnień. Jest to możliwe w sytuacji gdy:

- kandydat ma tytuł licencjata i jest w trakcie studiów magisterskich uzupełniających

- kandydat jest na IV lub V roku jednolitych studiów magisterskich

Ważne jest, aby podczas kwalifikacji uczestnika na szkolenie miał on realną szansę zdobycia wykształcenia wyższego magisterskiego przed zakończeniem części teoretyczno-warsztatowej szkolenia.

PYTANIE 5: W związku z tym, że w treści Zarządzenia Nr 65/2011/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 17 października 2011 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień mowa jest o specjalistach psychoterapii uzależnień czy oznacza to, że powyższe Zarządzenie nie dotyczy specjalistów terapii uzależnień? Czy istnieje równorzędność certyfikatu specjalisty terapii uzależnień przyznawanego przez KBPN oraz specjalisty psychoterapii uzależnień przyznawanego przez PARPA?

Kluczowym dla oceny tego problemu są zapisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień (Dz.U.13.1386) do którego wprost odsyła Zarządzenie Nr 65/2011/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 17 października 2011 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień.

Powyższe rozporządzenie określając warunki realizacji świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia uzależnień nadaje absolutnie równorzędny zakres uprawnień specjalistom psychoterapii uzależnień lub osobom ubiegającym się o otrzymanie certyfikatu specjalisty psychoterapii uzależnień posiadającym zaświadczenie o uczestniczeniu w programie szkoleniowym wydane przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz specjalistom terapii uzależnień lub osobom ubiegającym się o otrzymanie certyfikatu specjalisty terapii uzależnień posiadającym zaświadczenie o uczestniczeniu w programie szkoleniowym wydane przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Nie budzi zatem wątpliwości, że specjaliści terapii uzależnień, certyfikowani przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii posiadają równorzędne prawa do tych przysługujących specjalistom psychoterapii uzależnień, certyfikowanym przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

PYTANIE 6: W jakim terminie od rozpoczęcia szkolenia jego uczestnik powinien podejść do egzaminu certyfikującego?

Przepis art. 27 ust 8a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii stanowi, że osoby ubiegające się o otrzymanie certyfikatów specjalisty terapii uzależnień i instruktora terapii uzależnień są obowiązane, pod rygorem konieczności odbycia szkolenia, przystąpić do egzaminu w terminie nie dłuższym niż 4 lata od momentu rozpoczęcia szkolenia.

Egzaminy, składające się z części pisemnej i ustnej, organizowane są, co najmniej 2 razy w roku, przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii.

Szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania egzaminu, jak również ramowy programy szkoleń w dziedzinie uzależnień określa rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szkolenia w dziedzinie uzależnień z dnia 13 lipca 2006 r. (Dz.U. Nr 132, poz. 931).

Przepis ten w praktyce stwarza wątpliwości interpretacyjne. Nie wskazano w nim bowiem jak należy liczyć termin 4-letni na przystąpienie do egzaminu, jak również czy obowiązek ponownego odbycia szkolenia dotyczyć ma obu modułów szkoleniowych wskazanych w ww. rozporządzeniu, czy tylko jednego. Wskazany 4 –letni termin stwarza sytuację, w której osoby ubiegające się o wymienione certyfikaty stawiane są w różnej sytuacji prawnej. Mianowicie osoby, które nie maja wymaganego stażu pracy w terapii uzależnień zobowiązane są do odbycia dwóch modułów szkoleniowych, a pozostałe osoby tylko jednego modułu, Biorąc pod uwagę fakt, że ukończenie szkolenia w zakresie obydwu modułów zajmuje więcej czasu, w praktyce często uniemożliwia tym osobom przystąpienie  w terminie do egzaminu.

Dodatkowo sytuację komplikuje fakt, że egzaminy te są organizowane jedynie dwa razy w roku i w konsekwencji dochodzi do sytuacji, ze wskazany termin 4 letni w praktyce ulega skróceniu. Jeżeli osoba rozpoczęła szkolenie w styczniu a egzaminy są organizowane w marcu, to aby zmieścić się w terminie 4 letnim (liczonym jako 365 dni) musiałaby podejść do egzaminu na jesieni, co znacząco skraca przysługujący jej termin.

Z uwagi na przedstawione wątpliwości i trudności praktyczne w stosowaniu tego przepisu, należy przyjąć interpretację następującą: termin 4 letni należy liczyć do końca roku kalendarzowego, w którym upływa 4 letni termin na przystąpienie do egzaminu. Inaczej rzecz ujmując, nie liczy się roku, w którym rozpoczęto szkolenie.

Przykładowo, jeżeli dana osoba rozpocznie szkolenie w maju 2015 r. to termin 4 letni na przystąpienie do egzaminu upłynie z końcem roku kalendarzowego 2019, a nie w maju 2019 r.

Powyższa wykładnia celowościowa a nie gramatyczna jest uzasadniona zagwarantowaniem wszystkim osobom ubiegającym się o certyfikaty realnych praw do ich uzyskania, poprzez przyznanie im pełnych 4 lat na ukończenie szkoleń.