Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 kwietnia 2019 roku w sprawie szkolenia w dziedzinie uzależnień określa m.in. RAMOWY PROGRAM SZKOLENIA W DZIEDZINIE UZALEŻNIEŃ.
Dla szkoleń rozpoczętych od 2020 roku jest on następujący:
1. Szkolenie umożliwia zdobycie wiedzy i umiejętności w zakresie psychoterapii:
1) osób z zaburzeniami związanymi z używaniem alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych, zaburzeniami nawyków i popędów,
2) osób bliskich
– zwanych dalej „pacjentami”.
2. Ramowy program szkolenia w dziedzinie uzależnień w zakresie specjalisty psychoterapii uzależnień umożliwia nabycie co najmniej następujących umiejętności:
1) wyrażanie akceptacji i szacunku dla podmiotowości pacjenta;
2) nawiązywanie, podtrzymywanie i zakończenie relacji z pacjentem;
3) motywowanie do zmiany interpersonalnej i intrapsychicznej oraz zmiany zachowań;
4) diagnozowanie w obszarze uzależnień oraz wstępnego rozpoznawania innych zaburzeń psychicznych;
5) rozumienie wyników diagnozy medycznej i psychologicznej oraz wykorzystanie diagnozy w procesie kwalifikowania do leczenia i psychoterapii;
6) przeprowadzanie diagnozy problemowej;
7) planowanie i ewaluacja psychoterapii;
8) prowadzenie psychoterapii indywidualnej oraz grupowej;
9) rozumienie zjawisk zachodzących w procesie psychoterapii na różnych jej etapach;
10) adekwatne do potrzeb pacjenta wykorzystanie metod i technik psychoterapeutycznych;
11) udzielanie porad, prowadzenie treningów zmiany zachowań, interwencji kryzysowej, psychoedukacji;
12) praca z głodem substancji, przymusem realizowania czynności kompulsywnych oraz nawrotami choroby;
13) integracja oddziaływań medycznych, psychoterapii i pomocy społecznej;
14) współpraca w interdyscyplinarnych zespołach;
15) poddawanie swojej pracy superwizji;
16) zdolność i gotowość do rozpoznawania i rozwiązywania osobistych kryzysów.
3. Ramowy program szkolenia w dziedzinie uzależnień w zakresie instruktora terapii uzależnień umożliwia nabycie co najmniej następujących umiejętności:
1) wyrażanie akceptacji i szacunku dla podmiotowości pacjenta;
2) nawiązywanie, podtrzymywanie i zakończenie relacji z pacjentem;
3) motywowanie do zmiany interpersonalnej i intrapsychicznej oraz zmiany zachowań;
4) rozumienie w stopniu podstawowym zjawisk zachodzących w procesie psychoterapii na różnych jej etapach;
5) udzielanie porad, prowadzenie treningów zmiany zachowań, interwencji kryzysowej, psychoedukacji;
6) praca z głodem substancji, przymusem realizowania czynności kompulsywnych oraz nawrotami choroby;
7) integracja oddziaływań medycznych, psychoterapii i pomocy społecznej;
8) współpraca w interdyscyplinarnych zespołach;
9) poddawanie swojej pracy superwizji;
10) rozpoznawanie i rozwiązywanie osobistych kryzysów,
4. Ramowe programy szkolenia w dziedzinie uzależnień obejmują:
1) treningi psychologiczne;
2) zajęcia teoretyczne;
3) zajęcia warsztatowe;
4) staż kliniczny;
5) superwizję kliniczną.
5. Czasowy wymiar zajęć obejmuje nie mniej niż 800 godzin dydaktycznych oraz udokumentowane 100 godzin dydaktycznych zrealizowanego programu pracy indywidualnej lub grupowej z pacjentem, w szczególności w podmiotach wykonujących działalność leczniczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 2190 i 2219 oraz z 2019 r. poz. 492 i 730).
6. Minimalny zakres programu szkolenia w dziedzinie uzależnień obejmuje:
1) treningi psychologiczne – w wymiarze nie mniejszym niż 100 godzin dydaktycznych:
a) trening interpersonalny – nie mniej niż 50 godzin dydaktycznych realizowany w jednej sesji szkoleniowej przez parę trenerów, z czego jeden posiadający co najmniej rekomendację II stopnia – trener treningu interpersonalnego, przyznaną przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne,
b) trening intrapsychiczny – nie mniej niż 50 godzin dydaktycznych realizowany w jednej sesji szkoleniowej przez parę trenerów, z czego jeden posiadający co najmniej rekomendację II stopnia – trener treningu interpersonalnego, przyznaną przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne;
2) zajęcia teoretyczne w wymiarze nie mniejszym niż 90 godzin dydaktycznych;
3) warsztaty w wymiarze nie mniejszym niż 450 godzin dydaktycznych, podczas których ćwiczone są umiejętności wymienione w ust. 2 i 3;
4) staże kliniczne, obejmujące nie mniej niż 80 godzin dydaktycznych w okresie nie krótszym niż 10 dni, podejmowane po ukończeniu treningów psychologicznych, zajęć teoretycznych i zajęć warsztatowych, umożliwiające:
a) poznanie organizacji i oferty placówki stażowej,
b) uczestnictwo w sesjach diagnostyczno-konsultacyjnych, terapii grupowej, w treningach umiejętności psychospołecznych i w zebraniach klinicznych,
c) samodzielne prowadzenie lub współprowadzenie pod nadzorem specjalisty psychoterapii uzależnień, sesji diagnostyczno-konsultacyjnych, terapii grupowej, treningów umiejętności psychospołecznych i społeczności terapeutycznych;
5) superwizję kliniczną – w wymiarze nie mniejszym niż 80 godzin dydaktycznych, obejmującą opracowanie i udokumentowanie 100 godzin dydaktycznych programu terapii indywidualnej i grupowej z pacjentem, odbywającą się u osoby uprawnionej do prowadzenia superwizji klinicznej, podejmowaną po ukończeniu treningów psychologicznych, zajęć teoretycznych i zajęć warsztatowych, umożliwiającą:
a) prezentację umiejętności wymienionych w ust. 2 i 3,
b) uzyskanie przez osobę uczestniczącą w superwizji klinicznej informacji zwrotnej o jej umiejętnościach, zasobach, ograniczeniach i postawie etycznej.
7. Zajęcia teoretyczne, o których mowa w ust. 6 pkt 2, obejmują co najmniej:
1) wprowadzenie do psychopatologii, w tym:
a) psychopatologię ogólną i szczegółową, pojęcie choroby i zaburzenia psychicznego,
b) podstawowe objawy zaburzeń psychicznych,
c) zespoły zaburzeń psychicznych i zaburzeń osobowości,
d) zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych, zgodnie z aktualnie obowiązującą klasyfikacją ICD,
e) zaburzenia psychiczne i zaburzenia osobowości współistniejące z używaniem alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych;
2) wprowadzenie do psychoterapii, w tym:
a) podstawowe nurty teoretyczne w psychoterapii, w tym podejścia integracyjne,
b) podstawowe zjawiska i fazy procesu psychoterapii,
c) techniki w psychoterapii,
d) problemy i zjawiska terapii grupowej,
e) problemy etyczne w psychoterapii;
3) koncepcje uzależnienia i psychoterapia osób uzależnionych, w tym:
a) charakterystykę alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych i ich wpływu na organizm,
b) neurobiologiczne, psychologiczne i społeczne koncepcje i modele uzależnień,
c) ocenę kliniczną pacjenta, w tym diagnozę nozologiczną i problemową,
d) planowanie celów i oddziaływań terapeutycznych ukierunkowanych na ograniczanie używania, redukcję szkód zdrowotnych i społecznych lub osiągnięcie abstynencji,
e) monitorowanie terapii pacjenta,
f) psychoterapię opartą o wyniki badań naukowych,
g) metody, procedury i techniki psychoterapii uzależnień,
h) czynniki leczące i czynniki niespecyficzne w psychoterapii uzależnień;
4) oddziaływania psychospołeczne ukierunkowane na poprawę zdolności funkcjonowania społecznego pacjentów, w tym:
a) pracę środowiskową,
b) ograniczanie szkód społecznych i zdrowotnych,
c) rolę grup samopomocowych w procesie zdrowienia,
d) rehabilitację społeczną i zawodową oraz reintegrację społeczną,
e) zintegrowany model opieki nad pacjentem zawierający oddziaływania medyczne, psychoterapeutyczne i społeczne;
5) leczenie farmakologiczne w terapii osób uzależnionych, w tym:
a) leczenie zespołów abstynencyjnych,
b) farmakoterapię uzależnień, w tym leczenie substytucyjne osób uzależnionych;
6) populacje ze szczególnymi potrzebami w psychoterapii uzależnień, w tym:
a) osoby z zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami osobowości,
b) kobiety, w tym matki z dziećmi,
c) osoby niepełnoletnie,
d) osoby z niepełnosprawnością intelektualną,
e) osoby niesłyszące i niedosłyszące,
f) osoby starsze;
7) pracę terapeutyczną z bliskimi osób uzależnionych:
a) funkcjonowanie rodziny z problemem zaburzeń, o których mowa w ust. 1,
b) teorie i koncepcje dotyczące zaburzeń, o których mowa w ust. 1, występujących u osób spokrewnionych lub niespokrewnionych, będących następstwem używania alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych lub z wykonywania zachowań kompulsywnych przez ich bliskich,
c) teorie i koncepcje psychoterapii zaburzeń, o których mowa w ust. 1, występujących u osób bliskich,
d) podstawy pracy psychoterapeutycznej z rodziną i parą z problemem zaburzeń, o których mowa w ust. 1,
e) zjawisko przemocy w rodzinie – metody interwencji i psychoterapii osób doświadczających przemocy i sprawców przemocy;
8) prawne aspekty używania alkoholu, środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych i leczenia uzależnień w Rzeczypospolitej Polskiej.
