Profilaktyka wskazująca są to działania kierowane do jednostek, u których rozpoznano pierwsze objawy zaburzeń lub szczególnie zagrożonych rozwojem problemów wynikających z  używania substancji psychoaktywnych, w związku z  uwarunkowaniami biologicznymi, psychologicznycmi czy społecznymi.

Cele profilaktyki wskazującej to zapobieganie rozwojowi uzależnienia od substancji psychoaktywnych, ograniczanie częstości używania lub  zmiana wzorów używania substancji na mniej „niebezpieczne”,  ryzykowne. Działania ukierunkowane są głównie na indywidualną diagnozę przyczyn problemu i podjęcie stosownej interwencji.

Odbiorcy działań profilaktyki wskazującej to osoby charakteryzujące się czynnikami ryzyka takimi jak: zaburzenia zachowania, zaburzenia koncentracji z deficytem uwagi (ADHD), niepowodzenia szkolne, podejmowanie zachowań ryzykownych, używanie narkotyków problemowo (bez diagnozy uzależnienia), próby samobójcze, konflikty z prawem, wychowywanie się w rodzinie z problemem narkotykowym.

Realizatorzy działań profilaktyki wskazującej wymagają specjalistycznego przygotowania w zakresie pomocy psychologicznej lub terapii. Realizatorami programów są psychologowie kliniczni, psychoterapeuci, pracownicy socjalni itp. Programy te wymagają często interdyscyplinarnej współpracy przedstawicieli wielu instytucji pomocowych. Terenem działań są m.in. poradnie specjalistyczne, placówki wychowawcze i resocjalizacyjne.

Metody profilaktyki wskazującej obejmują stosowanie takich metod jak: treningi umiejętności społecznych dla młodzieży, treningi umiejętności wychowawczych dla rodziców i nauczycieli,  wywiad motywujący, terapia poznawczo-behawioralna, terapia rodzin.

W szkole profilaktyka wskazująca adresowana jest do zidentyfikowanych  uczniów z grupy wysokiego ryzyka:  uczniów z problemami zachowania czy problemami w zakresie zdrowia psychicznego; używanie substancji psychoaktywnych nie jest niezbędnym warunkiem podjęcia interwencji. Działania obejmują:

1.      Udzielanie wsparcia przez nauczycieli i pomoc w nauce;

2.      Stałą współpracę z rodzicami, podjęcie interwencji z udziałem rodziców, wspólne opracowanie strategii pomocy dla ucznia;

3.      Pomoc specjalistyczną udzieloną przez szkołę;

4.     Skierowanie ucznia do specjalistów poza szkołą  w celu dokonania indywidualnej diagnozy i ewentualnego podjęcia terapii, stała współpraca z nimi;

5.      Skierowanie rodziców na treningi umiejętności lub inne formy specjalistycznej pomocy.

 

Literatura dodatkowa:

1.    European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (2009), Preventing later substance use disorders in at-risk children and adolescents: a review of the theory and evidence base of indicated prevention. Thematic papers. Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg 

2.    Raport krajowy 2009, Sytuacja narkotykowa w Polsce , Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

3.   J. Szymańska „Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki", wyd. Ośrodek Rozwoju Edukacji 2012 r.

4.   Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii „Zapobieganie narkomanii w gminie. Zasady tworzenia gminnych programów przeciwdziałania narkomanii", zał.1, Warszawa 2007r.

Strony internetowe:

EMCDDA-http://www.emcdda.europa.eu/themes/indicated-prevention