Profilaktyka selektywna ma na celu zapobieganie, ograniczenie lub zaprzestanie podejmowania przez  jednostkę zachowań ryzykownych. Cele te mogą być osiągane między innymi poprzez ograniczanie czynników ryzyka związanych ze środowiskiem rodzinnym i rówieśniczym, poprawę funkcjonowania emocjonalnego i społecznego, kształtowanie adekwatnych przekonań normatywnych dotyczących narkotyków, promocję postaw prozdrowotnych oraz wspieranie rodzin w rozwiązywaniu problemów związanych z używaniem narkotyków przez dziecko.

Odbiorcy działań profilaktyki selektywnej to podgrupy wybranej populacji (np. ogółu  młodzieży) charakteryzujące się obecnością  czynników ryzyka (indywidualnych, rodzinnych, środowiskowych), związanych z podejmowaniem danych zachowań ryzykownych, np.: używania czy nadużywania substancji  psychoaktywnych. Do odbiorców profilaktyki selektywnej zaliczamy więc m.in.: „dzieci ulicy", niepełnoletnie osoby popełniające czyny karalne, osoby zagrożone demoralizacją, dzieci i młodzież zagrożone wykluczeniem społecznym, osoby okazjonalnie używające narkotyków.

Metody profilaktyki selektywnej obejmują takie działania jak m. in.:  dostarczanie informacji na temat ryzyka związanego z używaniem substancji, poradnictwo indywidualne, poradnictwo rodzinne, terapia pedagogiczna, treningi umiejętności społecznych, socjoterapia, organizacja czasu wolnego (tzw. zajęcia „alternatyw"). W działaniach ważne jest uwzględnienie specyficznych problemów i potrzeb uczestników programu.

Realizatorzy profesjonalnych programów profilaktyki selektywnej to przede wszystkim psychologowie, socjoterapeuci i doradcy rodzinni. Zajęcia najczęściej odbywają się w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, klubach oraz świetlicach socjoterapeutycznych.

Reagowanie szkoły na problem używania substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków) oraz czyny karalne popełniane przez uczniów odbywa się w oparciu o obowiązujące prawo oświatowe, w szczególności przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 stycznia 2003 roku w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. z dnia 14 lutego 2003 r.).

Profesjonalny program profilaktyki selektywnej o sprawdzonej skuteczności to program „Szkolna Interwencja Profilaktyczna" Instytutu Psychiatrii i Neurologii.  Program przygotowuje szkołę i nauczycieli do podejmowania działań wobec uczniów sięgających po substancje psychoaktywne. Program składa się z następujących elementów:  diagnozy, porady, motywowania ucznia do zmiany „problemowego" zachowania i  udzielenia mu, we współpracy z rodzicami, stosowanego wsparcia.

Program „FreD" jest programem krótkiej, wczesnej interwencji profilaktycznej skierowanym do młodych osób używających narkotyków lub alkoholu. Program został pilotażowo wdrożony w Polsce oraz jest upowszechniany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii w ramach międzynarodowego projekt współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Programu Zdrowia Publicznego pn. „FreD goes net". Program jest realizowany w formie zajęć grupowych prowadzonych metodą wywiadu motywującego. Celem zajęć jest pobudzenie uczestników do refleksji, podniesienie poziomu ich wiedzy na temat używania narkotyków, zachęcenie do oceny ryzyka i odpowiedzialności, zmiana nastawienia i zachowania związanego z używaniem narkotyków oraz poznanie oferty lokalnego systemu pomocowego.

„Program przeciwdziałania młodzieżowej patologii społecznej" Fundacji „Praesterno" skierowany jest do  młodzieży w wieku 13-19 lat eksperymentującej ze środkami psychoaktywnymi lub charakteryzującej się innymi wskaźnikami zagrożenia wykluczeniem społecznym. Praca w grupach wspomagana jest pracą środowiskową. Program jest realizowany w ośmiu miastach - Bielsko Biała, Bydgoszcz, Gdańsk, Kraków, Lublin, Łódź, Puławy, Wrocław.

Powyższe programy znajdują się w bazie programów o sprawdzonej jakości EDDRA udostępnionej na stronie Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA).

1. Literatura dodatkowa:
   1. B. Bukowska (red). „Dylematy wczesnej interwencji profilaktycznej w szkole", wyd. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii  2005 r.
   2. J. Szymańska „Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki", wyd. Ośrodek Rozwoju Edukacji 2012 r.
   3. J. Jeffries McWhirter i inni, „Zagrożona młodzież", wyd. PARPA 2005 r.
   4. M.Prajsner (red.), „Młodzież z grup ryzyka", wyd. PARPA 2003 r.
   5. A. Radomska,  K. Okulicz-Kozaryn, K. Kocoń, A. Malczewski, J. Sierosławski „Ocena funkcjonowania i efektów programów profilaktyki narkomanii realizowanych w dyskotekach i klubach”, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii,  Warszawa 2004 r. - raport z badań ewaluacyjnych
2. Strony internetowe:
   1. Ośrodek Rozwoju Edukacji: http://www.ore.edu.pl/
   2. EMCDDA: http://www.emcdda.europa.eu/html.cfm/index1569EN.html